КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖАТЫН МОЙНУНУН РАКЫНАН ЖУГУУ ЖАНА ӨЛҮМДҮҮЛҮК ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ВАНИНОВ С.А., АХУНБАЕВ С.М., ИБРАИМОВА Д.Д., НАСИРОВА Н.М., БОЛБАЧАН О.А.
Негизги сөздөр:
ЖУГУУ, ЗЫЯНДУУ ШИШИКТЕР, ӨЛҮМДҮҮЛҮК, ТАРАЛУУ, ЖАТЫН МОЙНУНУН РАКЫ, ЖОГОЛГОН ПЕРСПЕКТИВДҮҮ ЖАШ ЖЫЛДАР, ЭКОНОМИКАЛЫК ЗЫЯН
Аннотация:
Жатын моюнунун рагы - бул коомго чоң социалдык жана экономикалык зыян алып келген маанилүү медициналык жана социалдык көйгөйлөрдүн бири. Онкологиялык жардам көрсөтүүчү медициналык мекемелердин иши рактын алдын алууга, өз убагында аныктоого жана онкологиялык бейтаптарды дарылоого багытталышы керек. Изилдөө 2012-2017-жылдар аралыгында Кыргыз Республикасынын Улуттук онкология жана гематология борборунун жана Саламаттык сактоо борборунун статистикалык маалыматтарын колдонуп жүргүзүлдү. Изилдөө системалык ыкманы колдонуп жүргүзүлдү, бул Кыргыз Республикасынын аймактары жана жаш курактары боюнча жатын моюнунун рагынан өлүмдүн жайылуу динамикасын, түзүмүн жана динамикасын баалоону камтыйт. Изилдөөнүн объектиси жатын моюнунун рагы диагнозу коюлган аялдар болду. Изилдөөнүн предмети: ооруга чалдыгуу, бул оору менен ооруган аялдардагы ооруга чалдыгуу жана өлүмдүн жайылышы. Изилдөө ыкмасы: статистикалык (интенсивдүү, кеңири көрсөткүч, ишенимдүүлүк, убакыт катарларынын көрсөткүчтөрү, ишеним критерийи). Кыргыз Республикасында ооруга чалдыгуу 2012-жылы 97,5 ± 1,8ден 2017-жылы 105,3 ± 1,8ге чейин олуттуу көбөйгөнү байкалган, p <0,001. Республиканын бардык аймактарында көбүнчө I-II стадиясындагы бейтаптар аныкталган. Жатын моюнунун рагынын жогорку үлүшү менен негизги жаш курактык топтор 35 жаштан 65 жашка чейинки жана андан улуу бейтаптардан турган. Ошондой эле, 20 жаштан 35 жашка чейинки бейтаптар болгон. 2013-жылы 0-6 жашта жана 2017-жылы 7-14 жашта жалгыз учурлар дагы байкалган. Чүй, Ош жана Жалал-Абад аймактары, ошондой эле Бишкек - жатын моюнунун рагы менен бейтаптардын жогорку үлүшү бар аймактар. Жатын моюнунун рагынан өлүмдүн кескин көбөйүү тенденциясы жаш курактык топтордо (25-29, 30-34, 40-44 жаш) байкалган. 2013 жана 2015-жылдары өлүм көрсөткүчтөрүнүн өсүү темпи басымдуулук кылганын белгилей кетүү керек. 2014-жылы 0-4 жаш курагында өлүмдүн бир учуру катталган. Аялдардын саламаттыгындагы тенденцияларды аныктоо, жатын моюнунун рагынын маанисин жана өлүмдүн себептерин аныктоо, ооруунун терс таасирин, коомго тийгизген эрте өлүмдөрдү аныктоо үчүн потенциалдуу жашоо жылдарын жоготуу жана экономикалык чыгымдар эсептелет. Республикада 2017-жылы потенциалдуу жашоо жылдарынын жоголушу жалпы 13,47 жылды түздү, жатын моюнунун рагынан эрте өлүмдүн экономикалык чыгымдары 940,2 миллион сомду түздү. Ошентип, аялдарда онкологиялык оорулардын жана өлүмдүн түзүмүндө жатын моюнунун рагы алдыңкы орунду ээлейт, ал эми олуттуу экономикалык зыян келтирет.